Cultuurhistorisch erfgoed, meer dan gebouwen alleen.

Afgelopen Zaanstad Beraad waren er twee onderwerpen met een cultuurhistorisch tintje. Er moest een besluit genomen over een beeldkwaliteitsplan voor het Hembrugterrein en een besluit over het aanbrengen van zogenaamde calamiteitenpalen in de Zaan bij de Julianabrug. Dat wil zeggen, 60 meter uit de kant, maar voor de Gortershoek. En dat is een prachtig stukje Zaanstad tegenover de Zaanse Schans.

Het beeldkwaliteitsplan werd met enthousiasme ontvangen, ook door mij. Prachtig plan, waarvan de enige vraag is of het ooit lukt om het te ontwikkelen gezien de verontreiniging op het Hembrugterrein en de kosten die eraan verbonden zijn om het op te ruimen. Nogmaals, een prachtig plan, waarin het streven is om zoveel mogelijk van de sfeer van het Hembrugterrein te handhaven. Door bijvoorbeeld de wens op te nemen de  talrijke monumenten te restaureren, maar ook door in het gebiedsontwerp de organische ontstaansgeschiedenis van de bebouwing te respecteren.

Voor het andere plan was heel wat minder waardering. Lelijke palen, bedoeld om schepen te kunnen laten aanmeren indien ze voor de Julianabrug moeten wachten zodat ze niet de kant op waaien. Met alle mogelijke nare gevolgen van dien. De palen staan vanaf de Julianabrug, het water en de Zaanse Schans bezien, vóór de schitterende huizen van de Gortershoek. Daarmee, betoogden insprekende bewoners van de Gortershoek en politici, wordt de cultuurhistorische waarde van de Gortershoek geweld aangedaan. Ik ben het daar niet mee eens.

Ik ben van oorsprong opgeleid als geschiedenisdocent en die studie bevat vele invalshoeken. De geschiedenis bestaat uit meer dan oude gebouwen alleen. Mijn favoriete onderdeel was de mentaliteitsgeschiedenis. Bij dit onderdeel van historisch onderzoek ga je op zoek naar de normen en waarden van mensen uit het verleden. Het is een belangrijk onderdeel omdat het helpt verklaren waarom mensen in het verleden bepaalde keuze's maakten.

Normen en waarden, het zijn belangrijke onderdelen van cultuur en daarmee ook van cultuurhistorie. Wie betoogt dat de nieuw te plaatsen palen de cultuurhistorie van de Gortershoek geweld aan doen gaat wat mij betreft dan ook te kort door de bocht. Al honderden jaren is de Zaan de economische levensader van de Zaanstreek. Al honderden jaren hebben de Zaankanters dus al het mogelijke gedaan om de scheepvaart over de Zaan te faciliteren. Dat hoort ook bij de cultuur van de Zaanstreek en dus ook bij die van de Gortershoek. Die traditie wordt voortgezet door het huidige college met het programma "Vaart in de Zaan".

Als het hondervijftig jaar geleden nodig was geweest om lelijke metalen palen in de bodem van de Zaan te slaan was er niet eens discussie over geweest. Wie de cultuurhistorie van de Zaanstreek hoog in het vaandel heeft doet er goed aan niet alleen aan de gebouwen te denken. Dan moet je bij beslissingen als deze ook de mentaliteit meenemen van de mensen die huizen in de Gortershoek hebben laten bouwen

Consumeren tot we er bij neervallen.

Het college van Zaanstad heeft als voornemen om heel Zaanstad tot toeristisch gebied te verklaren. Op die manier mogen alle winkels open, op alle dagen van het jaar. Kunnen we met z'n allen nog meer consumeren dan we nu doen. Tenminste, dat lijkt de hoop van het college. Ik ben daar, als CDA-er niet voor. En daar heb ik meer redenen voor dan zondagsrust alleen.

Als overheid moet je het goede voorbeeld geven. Een wet op een oneigenlijke manier gebruiken lijkt me een heel erg fout voorbeeld. En dat is wat hier natuurlijk gebeurd. Het is niet zo dat heel Zaanstad bezocht wordt door toeristen, en er is geen Zaankanter die anders gelooft.  Het college gebruikt een gat in de bestaande wetgeving om een doel te bereiken. Lijkt me niet dat we willen dat de Zaanse burgers hetzelfde gaan doen.

De argumenten zijn al net zo weinig verheven als het doel. "Andere gemeentes doen het ook!" Alsof ik in discussie ben met een van mijn havo 3 leerlingen die met een propje gegooid heeft. Dat andere overheden het verkeerde voorbeeld geven is reden te meer je rug recht te houden, en simpelweg de wet, naar geest en letter te respecteren.

Economische groei valt er niet te verwachten, stelt het college nota bene zelf. Want ja, hoeveel Mp3 spelers heeft een mens nodig? Nu gaan de burgers misschien naar een buurgemeente, maar als straks alle gemeenten elkaar in dezelfde valkuil hebben meegetrokken en overal altijd alles open is, gaan de verhoudingen vanzelf weer terug naar zoals de verhoudingen waren toen alle winkels op zondag nog dicht waren. Werkgelegenheid levert het ook niet echt op, want de baantjes die ontstaan worden gevuld met scholieren. En nu zijn er in CAO's nog salaris bonussen, maar werken op zondag word al steeds normaler gevonden. Als we het allemaal normaal vinden, krijgt er niemand meer een bonus. Ook de verpleegster, de politie agent of de brandweerman niet, die wel écht op zondag moeten werken. Enig economisch effect is er wel, want het college hoopt op een toename van impuls aankopen. Dat zijn van die aankopen waarbij mensen die het geld niet hebben iets kopen wat ze niet nodig hebben omdat iedereen het doet. Dat moet je als college toch simpelweg niet willen?

Nu is de situatie onduidelijk, dat klopt. Niemand die nog overzicht heeft welke winkels welke zondagen open zijn. Maar dat kun je ook anders oplossen. Bijvoorbeeld door alle winkels, behalve die op de Schans, op zondag te sluiten. Schaf de bestaande koopzondagen ook gewoon af. De mensen moeten maar een dag wachten om hun nieuwe bankstel uit te kiezen. Kan dat, nog een dag op je oude bank zitten? Ja hoor dat kan, Nederlanders gooien hun spullen immers ruim op tijd weg. Zo houden we de economie draaiende, we consumeren onszelf de schuldhulpverlening in. Niet omdat we het nodig hebben, maar omdat het kan.

De winkeliers zijn tegen. Dat wil zeggen: 80 procent van de winkeliers is tegen, een wel zeer ruime meerderheid. Supermarkten zijn voor. De grote winkelketens zijn voor. Die eigenaars/aandeelhouders staan op zondag ergens te golfen, terwijl minimum-loon scholieren hun vakken aan het vullen zijn. Maar de kleine winkelier, die zelf al 6 dagen in de week 12 uur per dag werkt, die moet er niet aan denken ook nog op zondag open te moeten. Die kan dat ook helemaal niet. Dus verliest de plaatselijke bakker, of de kleine witgoed winkel, weer een slag.

De zondag zou een dag voor  bezinning en rust moeten zijn. Gelovig of niet, dat doet niet ter zake. Een dag in de week om te onthaasten. Een dag in de week om met alle gezinsleden gezamenlijk en tegelijkertijd aan een tafel een maaltijd te nuttigen. En een gesprek met elkaar te voeren. Een dag in de week om bij oma op bezoek te gaan, zodat die tenminste een dag in week wat aanspraak heeft. Met zijn allen een dag in de week uit de mallemolen van de 24 uurs economie.

Spoorwegovergang Guisweg: wil iedereen gelijk oversteken?

Soms begrijpt echt de hele raad wat de bevolking dwars zit. De spoorwegovergang in de Guisweg is er zo een. Want welke Zaanse automobilist heeft daar niet al een keer twintig minuten moeten wachten terwijl de ene na de andere trein voorbij schuift. Of erger nog, bij station Koog-Zaandijk stilstaat. Er komen zoveel treinen voorbij dat ondergetekende meestal op de fiets naar de Bannehof gaat, zodat ik het tunneltje kan gebruiken. Voor mensen die me niet kennen, dat zegt veel. En het wordt waarschijnlijk allemaal nog erger, als de NS zonder spoorboekje gaat rijden. Sombere scenario's gaan er vanuit dat de spoorbomen van elk uur veertig minuten gesloten zullen zijn.

Probleem is helder en de raad eensgezind. Dat zou tot soepele besluitvorming moeten leiden, maar helaas. Er zijn zes voorlopige varianten voor een nieuwe ongelijkvloerse kruising bedacht. Ik zal u de details besparen, want er is er slechts één relevant detail: alle zes varianten zijn te duur. Zaanstad kan het niet betalen, ondanks de al vergaarde subsidies. Dus moeten externe partijen meebetalen. Wethouder Straat denkt aan de provincie, Pro-rail en de stadregio Amsterdam. Want, is de redenering van de wethouder, die partijen hebben ook allemaal belang bij een oplossing. Om die partijen over te halen moet er een verkenner (kost 10.000 euro) met de partijen gaan praten met als inzet het lospeuteren van vele miljoenen. Ze mogen dan zelf een voorkeursvariant aangeven. Om dat goed te kunnen doen moeten er een aantal varianten nog wat beter worden uitgewerkt, en moet er propaganda materiaal gemaakt worden in de vorm van filmpjes, zodat iedereen wel goed begrijpt hoe groot het probleem wel niet is. Kosten dezes: 190.000 euro extra.

Ik ben daar kritisch over. Het zal wellicht onmogelijk blijken om de goedkoopste variant te realiseren. Waarom zou je nog geld investeren in het onderzoeken van allerlei duurdere varianten? Toen ik het zei tijdens het Zaanstad Beraad kreeg ik het verwijt een boekhouder te zijn en voor een dubbeltje op de eerste rij te willen zitten.

De meeste raadsleden lijken te hopen dat de verkenner een van de mogelijke partners over kan halen tientallen miljoen mee te betalen aan een duurdere (dus betere, ik erken het meteen) variant. Positivisme of naïviteit? Met de NS en aan de NS gelieerde bedrijven hebben we al veel ervaring opgedaan met bouw van het gemeentehuis. Weinig positieve helaas. De provincie moet net zo zwaar bezuinigen als alle andere overheden. En de stadsregio heeft ook echt geen 20 miljoen rondslingeren waarvan ze niet weten wat ze ermee moeten doen. Bovendien, dit probleem is vooral een probleem voor Zaanstad. Het lijkt weinig realistisch om te hopen op een forse financiële bijdrage van deze partners. We kunnen ook voor 10.000 euro Eindejaarsloten kopen en hopen dat we de hoofdprijs winnen. Deze strategie lijkt me ongeveer even kansrijk.

Het probleem is helder en acuut. Neem de goedkoopste variant als uitgangspunt en ga daarmee naar mogelijke partners om te kijken of ze willen meebetalen. En als die partijen dan zelf met een variant komen die nog 20 miljoen meer kost, vraag dan meteen of deze partner die investering er voor over heeft. Op die manier weet je het snelst waar je aan toe bent, en welk plan kansrijk. De burgers van Zaanstad verdienen het niet om meegenomen te worden in een illusie die dan uiteindelijk alleen maar voor teleurstelling gaat zorgen.

Klachten over reclame

Er waren dit jaar veel klachten over reclame, zo kopt de NOS. Dat snap ik prima, ik irriteer me ook al snel. Grappig is dan wel dat ik me niet zo zeer erger aan de de reclames die de meeste klachten opgeleverd hebben. De reclames waar ik me echt aan erger zijn op het oog onschuldig, maar kijk er eens goed naar.

Ik heb het bijvoorbeeld over deze van Campina. Nederlandse boeren verzorgen hun koeien goed, uiteraard. Maar het is niet alsof Duitse koeien zware metalen voor hun ontbijt en dioxine voor de lunch krijgen. Storender wordt het nog bij deze reclame van Milner, een merknaam van Campina. Volgens deze reclame is er een ideale wereld waarin de mensen blond haar en blauwe ogen hebben en in een dorp wonen. En tussen al deze Germanen mag dan ook nog 1 volledig geïntegreerde Fatima wonen.  Zonder hoofddoekje.

Beide reclames proberen schaamteloos in het haken op gevoelens van nationalisme en xenofobie. Wat uit het buitenland komt is slecht, en wat ideaal is komt uit Nederland. En de aanwezigheid van "Fatima", maakt het nog erger, want omdat de reclame makers zich blijkbaar bewust zijn van de toon, stoppen ze "Fatima" in de reclame zodat ze later kunnen ontkennen nationalistisch en xenofoob te zijn.

De werkelijkheid is natuurlijk anders. Frieslandcampina is een multinational, met zuivel verwerkende bedrijven verspreid over Europa, en ongetwijfeld bereid om zaken te doen met iedereen. Maar de marketingmensen van Campina zijn niet te beroerd om deze onderbuik gevoelens te gebruiken om hun melk te slijten. En blijkbaar werkt dat dan ook nog.

De conservatieve reflex van links.

De Nederlandse verzorgingsstaat is al jaren in crisis. Steeds oplopende kosten maken het sociale zekerheidsstelsel in toenemende mate onbetaalbaar. Steeds meer regels en wetten vragen meer bureaucratie en daarmee staat de uitvoerbaarheid onder druk. En misschien het minst concrete, maar voor mij het pijnlijkste kenmerk van deze crisis: het veranderende gedrag van de Nederlandse burgers. Aan de ene kant maken steeds meer mensen zoveel mogelijk gebruik van de regels, want daar hebben ze recht op. Of het ook nodig is, schijnt van minder belang. En aan de andere kant, steeds meer mensen verliezen hun kwetsbare medeburgers uit het oog. Zorgen voor mensen, dat is immers een taak voor de overheid.

Dat het mis is gegaan is niemands fout. De verzorgingsstaat is een organisch geheel van wetten, in de loop der jaren gegroeid met een sterk ad-hoc karakter. Een vroeg voorbeeld, het kinderwetje van Van Houten (1874), overigens een liberaal, regelde dat kinderen onder de twaalf jaar niet meer mochten werken, maar naar school moesten. Het is een voorbeeld van hoe je met een wet, één misstand probeert op  te lossen. Zo kwamen er ook wetten over de kwaliteit van huizen, de veiligheid op de werkplaats, en uiteindelijk ook allerlei inkomensverzekeringen. En daarmee hield het niet op, want toen de overheid het gevoel had dat het elke burger van tenminste een inkomen had voorzien, moest er ook wat gedaan worden aan het welzijn.

Zo werd de verzorgingsstaat steeds groter, duurder en moeilijker uitvoerbaar. En dat moet een keer ophouden. Dus zoekt de overheid al jaren naar oplossingen. Tot nog toe met (te) weinig succes. Volgens mij heeft dat te maken met de ontstaansgeschiedenis van de verzorgingsstaat. Steeds weer werden er wetten en regels bij bedacht die nu zo'n complex geheel vormen dat niemand nog het overzicht heeft over wat er allemaal is, en wie het allemaal uitvoert. En er is dus ook geen overzicht over wat wel goed werkt en over wat niet goed werkt. Probeer dan als overheid maar eens bij te sturen. Het lukt al jaren niet.

De huidige coalitie van VVD en CDA ziet zich dus opnieuw geconfronteerd met een sociaal zekerheidsstelsel in crisis. En die crisis is nijpend. De na-oorlogse babyboomers worden nu 65. En de economische crisis doet de vraag bij allerlei sociale wetten toenemen en de inkomsten nemen af. Deze coalitie kiest voor drastische oplossingen. Het voert te ver om alles hier te behandelen, maar wetten worden samengevoegd en versimpeld, belangrijke onderdelen worden gedecentraliseerd naar de gemeenten en misschien het voornaamste: open-einde regelingen worden omgezet in regelingen met een budget. Zodat de kosten beheersbaar worden. Dit alles met forse bezuinigingen.

Ik ben niet overal voorstander van, en vooral de snelheid en de omvang van alle wijzigingen baart me zorgen. Kwetsbare groepen dreigen door bezuinigingen op verschillende terreinen getroffen te worden. Ik realiseer me echter wel dat er voor een groot probleem geen gemakkelijke oplossingen zijn.

De reactie van links ligt voor de hand. Kom niet aan het sociale zekerheidsstelsel. Het feit dat wijzigingen gepaard gaan met bezuinigingen geeft bijvoorbeeld de lokale SP een argument om de wijzigingen af te doen als a-sociaal. Daarmee los je de problemen van de verzorgingsstaat niet op. Het zou mij wat waard zijn als we een discussie zouden kunnen voeren over de wijzigingen in de wetten en regels én een discussie over de bezuinigingen. Als links blijft hangen in een conservatieve reflex waarbij alle veranderingen in het sociale zekerheidsstelsel die tot doel hebben te besparen per definitie slecht zijn, is er een risico dat de linkse partijen waardevolle verbeteringen over het hoofd zien. En daarmee doen ze dan vooral de mensen tekort die het sociale zekerheidsstelsel echt nodig hebben. Als we er nu niet in slagen de crisis in de verzorgingsstaat op te lossen, stort vanzelf het hele stelsel in elkaar. En dat zou catastrofaal zijn voor de mensen die het nodig hebben.

Een nieuw podium.....

Het valt als lokale politicus niet altijd mee om je meningen, gedachten en ideeën voor het voetlicht te krijgen. Raadsvergaderingen zijn weliswaar openbaar, maar slecht bezocht. En dat kun je de burgers van Zaanstad niet kwalijk nemen, want je moet wel heel erg goed in de stof zitten om die vergaderingen op een leuke manier te kunnen volgen. En het lijkt me al helemaal geen gemakkelijke opgave om zo'n vergadering live te volgen via het internet.

Nu zijn er natuurlijk volop bijeenkomsten in de stad. Openingen, werkbezoeken, recepties, de lijst is eindeloos. Maar al snel valt op dat je daar steeds dezelfde mensen tegenkomt. En van de media moet je het ook niet hebben. Een krant bestaat uit korte en bondige stukken, en dan moet je blij zijn als je na een raadsvergadering de volgende dag de krant haalt met een quoteje.

Sociale media dan? Zeker, ik twitter (@addyverschuren), maar hoeveel nuance kun je kwijt in 140 tekens? Niet veel allicht.

Via dit blog hoop ik in de toekomst wat meer ruimte te hebben. U hoort van mij........