Afgelopen Zaanstad Beraad waren er twee onderwerpen met een cultuurhistorisch tintje. Er moest een besluit genomen over een beeldkwaliteitsplan voor het Hembrugterrein en een besluit over het aanbrengen van zogenaamde calamiteitenpalen in de Zaan bij de Julianabrug. Dat wil zeggen, 60 meter uit de kant, maar voor de Gortershoek. En dat is een prachtig stukje Zaanstad tegenover de Zaanse Schans.
Het beeldkwaliteitsplan werd met enthousiasme ontvangen, ook door mij. Prachtig plan, waarvan de enige vraag is of het ooit lukt om het te ontwikkelen gezien de verontreiniging op het Hembrugterrein en de kosten die eraan verbonden zijn om het op te ruimen. Nogmaals, een prachtig plan, waarin het streven is om zoveel mogelijk van de sfeer van het Hembrugterrein te handhaven. Door bijvoorbeeld de wens op te nemen de talrijke monumenten te restaureren, maar ook door in het gebiedsontwerp de organische ontstaansgeschiedenis van de bebouwing te respecteren.
Voor het andere plan was heel wat minder waardering. Lelijke palen, bedoeld om schepen te kunnen laten aanmeren indien ze voor de Julianabrug moeten wachten zodat ze niet de kant op waaien. Met alle mogelijke nare gevolgen van dien. De palen staan vanaf de Julianabrug, het water en de Zaanse Schans bezien, vóór de schitterende huizen van de Gortershoek. Daarmee, betoogden insprekende bewoners van de Gortershoek en politici, wordt de cultuurhistorische waarde van de Gortershoek geweld aangedaan. Ik ben het daar niet mee eens.
Ik ben van oorsprong opgeleid als geschiedenisdocent en die studie bevat vele invalshoeken. De geschiedenis bestaat uit meer dan oude gebouwen alleen. Mijn favoriete onderdeel was de mentaliteitsgeschiedenis. Bij dit onderdeel van historisch onderzoek ga je op zoek naar de normen en waarden van mensen uit het verleden. Het is een belangrijk onderdeel omdat het helpt verklaren waarom mensen in het verleden bepaalde keuze's maakten.
Normen en waarden, het zijn belangrijke onderdelen van cultuur en daarmee ook van cultuurhistorie. Wie betoogt dat de nieuw te plaatsen palen de cultuurhistorie van de Gortershoek geweld aan doen gaat wat mij betreft dan ook te kort door de bocht. Al honderden jaren is de Zaan de economische levensader van de Zaanstreek. Al honderden jaren hebben de Zaankanters dus al het mogelijke gedaan om de scheepvaart over de Zaan te faciliteren. Dat hoort ook bij de cultuur van de Zaanstreek en dus ook bij die van de Gortershoek. Die traditie wordt voortgezet door het huidige college met het programma "Vaart in de Zaan".
Als het hondervijftig jaar geleden nodig was geweest om lelijke metalen palen in de bodem van de Zaan te slaan was er niet eens discussie over geweest. Wie de cultuurhistorie van de Zaanstreek hoog in het vaandel heeft doet er goed aan niet alleen aan de gebouwen te denken. Dan moet je bij beslissingen als deze ook de mentaliteit meenemen van de mensen die huizen in de Gortershoek hebben laten bouwen
